Bảo tồn nhà cổ, cải tạo chung cư cũ ở Tp.HCM còn lắm gian nan

Di dời chung cư xuống cấp còn ỳ ạch

Phó Giám đốc Sở Xây dựng Tp.HCM Nguyễn Văn Danh cho hay, hiện trên địa bàn có 1.244 chung cư; cụ thể, có 533 nhà tập thể, chung cư được xây dựng trước năm 1975 với 50.460 căn tương đương 3,4 triệu m2 sàn xây dựng.

Thời gian qua, TP đã hoàn thành việc tháo dỡ các chung cư cũ xuống cấp nghiêm trọng. Hiện, TP đang cải tạo 31 chung cư gồm di dời 15 chung cư cấp D (không thể đáp ứng yêu cầu sử dụng bình thường) và xây mới 16 chung cư cũ, qua đó đã tiến hành di dời 741/1.154 hộ.

Việc triển khai cải tạo và xây mới 16 chung cư cũ cũng chỉ có rất ít dự án đã xây xong phần móng, số còn lại đều trong tình trạng chưa xây dựng. Giai đoạn 2016-2020 TP sẽ tiếp tục xây mới và thay thế các chung cư cũ cấp D phải di dời khẩn cấp, cố gắng tháo dỡ 120 nghìn m2 sàn chung cư hư hỏng nặng và xây mới 240 nghìn m2 thay thế các chung cư cũ.

Trong số nhiều chung cư xuống cấp nghiêm trọng cần cải tạo song vẫn còn tồn tại nhiều năm qua là lô IV, lô VI cư xá Thanh Đa, quận Bình Thạnh với 11 hộ chưa chịu di dời. Lý do là bởi người dân yêu cầu TP cấp chủ quyền căn hộ tái định cư tại phường 12, quận Bình Thạnh (nơi đến) trước khi di dời phải có chính sách hỗ trợ, bồi thường cụ thể và yêu cầu được hóa giá nhà theo Nghị định số 61 của Chính phủ…

Bên cạnh đó, việc di dời còn liên quan đến quy định pháp luật về thu hồi nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước, phá dỡ nhà, việc di chuyển,...

Theo một người dân ngụ lô IV cư xá Thanh Đa, gia đình sẵn sàng đi với điều kiện TP bồi thường theo giá thị trường và phải có phương án bồi thường cụ thể chứ không thể chỉ dừng lại hỗ trợ. Để đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản của người dân, mới đây, UBND Tp.HCM đã ra quyết định cưỡng chế di chuyển 11 hộ dân nói trên, tuy nhiên đến nay vẫn chưa thực hiện xong.

Ông Phan Ngọc Anh Huy, Trưởng ban Bồi thường giải phóng mặt bằng quận Bình Thạnh nhận định, khó khăn hiện tại là việc người dân đòi thêm quyền lợi như muốn TP bồi thường theo giá thị trường hoặc được bán nhà theo Nghị định 61 của Chính phủ trong khi bản thân họ không đủ tiêu chuẩn. Hiện tại, quận Bình Thạnh đang tiếp tục vận động và nếu không xong sẽ tiến hành cưỡng chế trong tháng 11 tới.

Về thực trạng cải tạo chung cư cũ, Chủ tịch Hiệp hội BĐS Tp.HCM Lê Hoàng Châu đánh giá, tiến độ xây dựng mới các chung cư hư hỏng nặng trên địa bàn vẫn còn rất chậm và chưa đáp ứng yêu cầu chỉnh trang đô thị cũng như nguyện vọng, nhu cầu của người dân. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp chưa mặn mà tham gia cải tạo hoặc xây dựng lại các chung cư cũ do chưa có cơ chế, chính sách phù hợp.

Do đó, ông Lê Hoàng Châu đề nghị Nhà nước nên cho phép chủ đầu tư dự án xây dựng lại nhà chung cư được phép điều chỉnh tăng hệ số sử dụng đất, tăng chiều cao công trình trong quy hoạch cho phép, tăng quy mô dân số.

Khuôn viên chung cư lô G, cư xá Thanh Đa. Ảnh: An Hiếu/TTXVN

Theo Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng (Tổng Hội Xây dựng Việt Nam) Nguyễn Đăng Sơn, Nhà nước cần tạo niềm tin cho người dân tham gia góp vốn vào dự án cải tạo và xây lại chung cư cũ bằng chính sách ưu đãi việc chọn căn tùy theo tỷ lệ góp vốn, chọn tầng,…; đồng thời tổ chức việc mua trái phiếu xây dựng chung cư cũ từ cư dân sống ở đây.

Còn đối với doanh nghiệp thì Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi như hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho doanh nghiệp được chồng tầng đối với các chung cư cải tạo cũng như làm các thương mại dịch vụ công cộng, cửa hàng, văn phòng cho thuê ở tầng trệt và các tầng ở dưới với mục đích kinh doanh nhằm thu hồi vốn.

Mới đây, Phó Chủ tịch UBND Tp.HCM Nguyễn Hữu Tín đã giao Sở Xây dựng xác định rõ nguyên nhân tại sao đến nay vẫn chưa thực hiện hiệu quả chương trình thay thế các chung cư hư hỏng nặng và chỉnh trang ô phố; cùng với đó đề xuất chính sách mới nhằm giải quyết căn cơ có hiệu quả.

Được biết, UBND TP cũng giao Sở Xây dựng phối hợp với Sở Quy hoạch Kiến trúc cùng các cơ quan liên quan lập đề án tổng thể về thay thế chung cư hư hỏng kết hợp với chỉnh trang đô thị hoàn chỉnh trên từng địa bàn; đồng thời hướng dẫn UBND các quận, huyện mời gọi và lựa chọn nhà đầu tư có đầy đủ kinh nghiệm, năng lực tham gia thực hiện; Nếu cần thiết thì UBND TP có thể xem xét quyết định cơ chế chỉ định thầu nhà đầu tư.

Bộn bề trùng tu nhà cổ

Ngoài việc tồn tại nhiều chung cư cũ xuống cấp trầm trọng, Tp.HCM còn có nhiều nhà cổ và công trình bảo tàng lâu năm đã hết hạn sử dụng, cần phải trùng tu bảo tồn. Thế nhưng, việc bảo tồn và trùng tu vẫn đang trong tình trạng loay hoay, việc kiểm tra, khảo sát trực quan cũng chỉ mới được tiến hành.

Trong buổi họp báo định kỳ mới đây, Chánh văn phòng UBND Tp.HCM Võ Văn Luận khẳng định rằng, muốn trùng tu, xây dựng nhà cổ phải xin phép các cơ quan chức năng và không được thay đổi cấu trúc.

Theo đó, Sở Xây dựng và Sở Văn hóa Thể thao lên kế hoạch di tu, sửa chữa hàng năm đối với tất cả các loại nhà cổ ở từng khu vực thuộc diện bảo tồn. Lãnh đạo TP quan niệm là không để xảy ra tình trạng nhà cũ sập đổ, gây ảnh hưởng đến tính mạng người dân.

Sở Xây dựng TP cho biết, sau khi Bộ xây dựng ban hành Thông tư số 38/2009 về hướng dẫn quản lý sử dụng nhà biệt thự (bao gồm cả biệt thự tư nhân và Nhà nước) tại khu vực đô thị, UBND Tp.HCM đã giao Viện nghiên cứu phát triển TP khảo sát và phân loại biệt thự hạng 1, 2, 3, từ đó, đề xuất phương án cụ thể. Khi chưa có đề án hoàn chỉnh, người dân nếu muốn xây dựng lại thì phải xin phép Sở Quy hoạch Kiến trúc, rồi Sở Quy hoạch Kiến trúc sẽ trình UBND TP từng căn một để có phương án trùng tu.

Thạc sỹ Nguyễn Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kiến trúc thuộc Sở Quy hoạch Kiến trúc Tp.HCM cho hay, vừa qua các quận huyện thống kê có khoảng 1.350 nhà cổ, biệt thự cổ, chủ yếu tập trung ở quận 3, quận 1 nằm dọc tuyến đường như Nguyễn Thị Minh Khai, Trần Quốc Thảo, Hai Bà Trưng, Trương Định, Tú Xương,…

Hiện nay, Trung tâm đã kiểm kê được 500 căn, theo dự kiến sẽ  hoàn tất trong tháng 2-3/2016. Được biết, trong quá trình kiểm kê đánh giá đã xuất hiện tình trạng một số căn “biến mất” vì bị tháo dỡ hoặc bị đập để xây công trình mới.

Theo thạc sỹ Nguyễn Anh Tuấn, việc bảo tồn nhà cổ cũng không hề dễ dàng do khó khăn về nguồn nhân lực và kinh phí. Hệ thống các trường đại học của Việt Nam hiện nay chưa có khoa đào tạo chuyên gia bảo tồn kiến trúc cổ một cách chuyên nghiệp. Quá trình khảo sát, kiểm kê nhận thấy, một số chủ nhà thiếu hợp tác do sợ phải bỏ kinh phí để trùng tu hoặc bị đập công trình.

Thạc sỹ Nguyễn Anh Tuấn cho biết thêm, Sở Quy hoạch Kiến trúc đã có văn bản đề nghị Sở Ngoại vụ Tp.HCM và Tổng Lãnh sự Pháp phối hợp rà soát các công trình để trùng tu, bảo tồn hoặc thông báo các nhà ở, công trình do người Pháp xây dựng đã hết thời gian sử dụng.

Còn Sở Quy hoạch Kiến trúc chỉ có trách nhiệm là kiểm kê và đánh giá thực trạng kết cấu công trình, sau đó chỉ ra những nguyên nhân ban đầu về vấn đề xuống cấp rồi có văn bản đề xuất, kiến nghị các sở ngành liên quan (nhất là Sở Xây dựng) để có phương án bảo tồn trùng tu tiếp theo.