Chuyển đổi "đất vàng": Phải tìm cách bịt lỗ hổng thất thoát

Theo hợp đồng gốc, tổng diện tích đất được nhà nước giao, cho thuê là 1.680.654 m2. Trong số này, có đến 834.013 m2 được các cấp có thẩm quyền chấp thuận chuyển đổi mục đích sử dụng từ đất sản xuất - kinh doanh, đất ở, đất nông nghiệp... sang xây dựng dự án chung cư thương mại, cao ốc cho thuê, khu hỗn hợp nhà ở và trường học...

Định giá đất quá bèo

Bộ Tài chính cho biết, mức giá cao nhất trong số các dự án chuyển đổi đã báo cáo về quyết định phê duyệt giá đất tính thu nghĩa vụ tài chính khi chuyển mục đích sử dụng chỉ ở mức hơn 83,2 triệu đồng. Đây là dự án có vị trí tại phường 14, quận 10, Tp.HCM. Tại Tp.HN, giá đất sau khi chuyển đổi - tính theo bảng giá đất nhân nhân với hệ số điều chỉnh giá đất được ban hành tại thời điểm chuyển đổi - cao nhất là 129,8 triệu đồng/m2, có vị trí tại số 29 Liễu Giai. Tây Ninh là tỉnh có dự án được định mức giá đất thấp nhất cả nước với mức 33.750 đồng/m2 với chức năng đất đô thị và trồng cây lâu năm.

Theo Bộ Tài chính, trong quá trình chuyển đổi xuất hiện tình trạng xác định giá đất để tính thu tiền sử dụng, tiền thuê đất chưa sát với thị trường, gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

Còn theo chuyên gia kinh tế - TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương, lâu nay dư luận khá bức xúc trước vấn đề thất thoát tài sản nhà nước qua định giá đất quá bèo. Một số doanh nghiệp nhà nước được sở hữu "đất vàng" không còn sử dụng hoặc nằm trong diện phải di dời nhưng không trả lại đất cho nhà nước mà kêu gọi hợp tác đầu tư bằng cách góp giá trị lợi thế quyền thuê đất để khai thác quỹ đất hiện có, sau đó thực hiện thoái toàn bộ vốn góp. Tình trạng nhiều dự án chung cư cao cấp liên tiếp mọc lên ở các đô thị, thế chỗ các nhà máy, xí nghiệp xuất phát từ hình thức này.

Một dự án địa ốc triển khai sau khi di dời nhà máy trên "đất vàng" của Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam tại Tp.HCM. Ảnh: Tấn Thạnh

Phổ biến hơn là tình trạng một số doanh nghiệp lách luật bằng cách không tính giá trị lợi thế quyền thuê đất vào giá trị  doanh nghiệp khi cổ phần hóa hoặc vào giá khởi điểm khi thoái vốn. Vì thế, giá của tài sản nhà nước không phản ánh sát giá thị trường, đây chính là kẽ hở làm thất thoát tài sản của nhà nước.

Làm sao bịt lỗ hổng?

TS Lê Đăng Doanh nhìn nhận, đất đai là tài sản quý nên nhà nước cần có biện pháp quản lý hữu hiệu, không thể để chảy vào nhóm lợi ích nào đó. Để việc chuyển đổi đất vàng không tạo ra lỗ hổng gây thất thoát tài sản nhà nước, bên cạnh việc đẩy mạnh công tác thanh tra phát hiện sai phạm trong các dự án đã chuyển đổi, cần đẩy mạnh các giải pháp cứng rắn hơn. Bởi lẽ, quá trình tái cơ cấu, sắp xếp doanh nghiệp nhà nước vẫn tiếp tục diễn ra. Cụ thể, từ nay đến năm 2020, sẽ có 240 doanh nghiệp phải thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa. Trong số này, phần lớn là những doanh nghiệp có quy mô lớn.

Theo thông tin từ ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính DN - Bộ Tài chính, cơ quan này hiện đã trình Chính phủ xem xét ban hành dự thảo nghị định thay thế Nghị định số 59/2011 về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Theo nội dung dự thảo, vấn đề đất đai khi cổ phần hóa sẽ được quy định theo hướng bắt buộc doanh nghiệp có trách nhiệm rà soát toàn bộ phần diện tích đất đai đang quản lý, sử dụng; lập phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai và pháp luật về sắp xếp lại, xử lý nhà đất thuộc sở hữu nhà nước, trình cơ quan có thẩm quyền hoàn thành phê duyệt trước khi có quyết định cổ phần hóa. Phương án sử dụng đất của toàn bộ phần diện tích đất mà doanh nghiệp quản lý, sử dụng phải bảo đảm đúng với quy định về sắp xếp lại, xử lý nhà đất theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; đúng với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng tại địa phương; phù hợp chiến lược phát triển doanh nghiệp. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng phải thực hiện nghiêm cơ chế cho thuê đất theo Luật Đất đai năm 2013.

Bên cạnh đó, để tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng đất thuê trả tiền hằng năm, nội dung dự thảo cũng nêu quy định công ty cổ phần được chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước phải thực hiện quản lý, sử dụng đất của doanh nghiệp theo đúng mục đích, đúng phương án sử dụng toàn bộ phần diện tích đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Nếu công ty cổ phần được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận cho chuyển mục đích sử dụng đất, doanh nghiệp phải đấu giá quyền sử dụng đất và thực hiện các nghĩa vụ với nhà nước theo giá thị trường tại thời điểm chuyển mục đích sử dụng đất theo đúng quy định hiện hành.